Machkha wasikuna tiyakusqanku mana tiyakusanquchu ayni kawsay kay pachanpi tukuy suyupi ruwanakunqa, chanta juklla llaqta yupap ruwakunqa kay munanayachiy ruwakunata chay rampuchuta llaqta yupaq p´unchaw khawarispa.
T´aslara kamay khipusqa ch´uwakunan tiyan mana juk wakjinayay suyumanta mana llamk´aychu mana ine atiyninchu.
Llaqta yupaynin qutu ruway juk pacha mañaqay thallmay runa kiti qhaway riqsichinapaq pallanapaq, runa qutu qullqikamay ayllumanta upjitu kanamanpaq chaninchapaq t´ukuninapaq, uyanchanapaq ima maniy.
Suyu pacha riqsisqa yupay khipusqa yacha ruwayqa suyupi, llaqtapi ayllupi, juch’uy ayllupi kananpaq.
- Yachay atiy asuy, kamasqa puriynintaq mana apaykachakunchu nitaq kamachikunchu, ñawra suyupaq kananku tiyan.
- Yachay atiy chaniyuq: kamachiq thiki kay pachapi kaqkuna kamaqkuna, kamichiq puriynin khawaspa kay iskay ñawpaq kamachin.
Mama kamachiq, ñiqi wanlla 298 paragrafo ñisqata i, yupaynin 16, yachay atiy asuynin kay chawpi kamachiq suyu llaqta yupayninta, takyachinqa , chanta ñiqi wanlla 300 paragrafo ñisqata i yupaynin in ii atiy chaniyuqta , kamachiq llaqtaman sapa kamachiq khipukamay khuskachana kiti ruwakunanpaq ima takyachinqa .
Khipukamay ayllunasta riqsin , ñiqi wanlla 302 paragrafo ñisqata ii yupaynin 9 chay khuskachana kiti ukupi ruway.
15 wata pataman maychus kay kanankupaq ch´ullachus kanku ima rak´inqanku.
Tukuy ayllus pikunachus kanku chaypi rak´inqanku
Machkachus wasinkupi kawsanku, chayman jina tukuy rak´inqanku.
Machkha runa llaqta ukhupi kawsanku
Kimsa yachaqasqan uraqay chawpi karuncha rikuspa kanqa, kimsa junt´aynin kan: musuq pirqaschu wasip qhatasqan, wasipta pampan rikunqanku, chanta wasip yaku, k´anchananta tiyakunanpaq jinata kan , chayta khawarispa kanqanku.
T´aslara kikinchaspa kay jallp´api saywa siq´i rantichakunqa
Kawsaywiñachi pachanpi intuy kawsa kay yachaqay kamayuq.
Kawsaywinachi pachanpi intuy kawsap yachaqay kanlayuq.
Uphisiyal khipukamayuq yupay juñu khipuka riqsichiy, chanta kay khipu syumanta, sulluycha kunata khipu awari suyumanta riqsisqa, tukuy kaynin kay suyupi jallp´a patapi pichus munayku kay suyumanta chay manjina llimpuchaqunka , jinamanta qullqirayku runa kiti, kawsay pachap suyumanta yachakunka.
Machkka watas runa kawsaynnin kanka, pachata , kawsayta ima qhawakiparisqa
Machkka watas paqarikhuspa kawsanqa mana tupuy jucha kananpaq
Mayu, urkus, yaku, pachamamap kampu chayqa kan.
Juk, iskay machkhachus runa yawarmasinwan o mana qutuchakuytawan wasipi kawsanku, ima qullqita churakhuspa mikhunku.
Wasipi sapa juk tukuy qutupi churananku tiyan, qullqipi yakupi imachus mikhunankupaq, wasip ukhupi tantananku tiyan.
Wasipkunamanta mana muchuyta kanchu wasipi tiyakunankupaq yakuta ñawpa , k´anchana, tuquru jallp´a ukhupi, yachanankupaq . wayk´unapaq kan yanapaqnin munakuna kamachiqta.
Wasi kamachiq pitaq chay tuna, mana watas, pichus warmi, qhari tukuy riqsisqa
Maychus imatapis chay wakcha kayta, mana wakcha kayta kunanpaq
Wasipkunamanta mana muchuyta kanchu wasipi tiyakunankupaq yakuta ñawpa , k´anchana, tuquru jallp´a ukhupi, yachanankupaq . wayk´unapaq kan yanapaqnin munakuna kamachiqta.
Wasip ramphuchuwan sumaq ruwasqa, yaku k´anchay ñawpa qunakuna, tuquru waykhunankupaq nina allin , jinapis yachakunankuta kamachiqman jina tiyakunku.
Wakichi sumaq uyariy, jampina wasipi mañanku ñawpa suyusuyu (wasimanjina) iskay suyusuyu ( yanapap jaypiy) kimsa suyu (yachakunapaq ) tukuypap
Wasipi machkka runa tiyakunku
19 watas pitaq kamachi chayachin kay juchuy yachay wasi wanlla, taksa yachay wasi wanlla, kuraq yachay wasipi pikuna kanku.
60 wata machkka runa kawsanku
- Maychus rinku runas kayman machkka watas chayamusqa kanku.
- Way llaqtapi paqarikhuspa runa kanku jinamanta way llaqtapi tiyakunku.
- Way llaqtaman runas ripunku wakinpi chayamuspa kanku , chay waq pacha rukhurin.
- Suyu, llaqta, ayllu chaypi jallp´a tinrakun.
Runa chay tuna yupaynin chay p´unchaw qullqita 1 phani ruwaypi. runaspichus mana imata ruwasanquchu chay runas pachaqniyuq kanku.
Ñawpa mana unaq runap kachkkan, wasipi kananta mana tiyapunchu imapis wasipkunamanta mana muchuyta kanchu wasipi tiyakunankupaq yakuta ñawpa , k´anchana, tuquru jallp´a ukhupi, yachanankupaq . wayk´unapaq kan yanapaqnin munakuna kamachiqta
Jallp´a pachamamap qhusqanta may suyupi, ayllupi runap kawsaynin.
Maychus wak niqta jallp´ata wak sutiyuqta riqsinku, edificciones icha mana tiyanchu kay predio nisqata chusaq kanka.
Juk wata machkka runas wañuspa kachkkan.
1 waranqa wawa, juk watapi paqarikuspa kanku.
Chunka phichqa watayuq runas qillqallta ñawiriytawan yachankuchu.
Chunka phichqa watayuq runas qillqallta ñawiriytawan mana yachankuchu.
Sistema ñisqapi machkka 6 19 watas rinku yachachikuq
1 watas wawas machhka wañuspa waranqa ukhupi, allinyay, qullqipi runap kawsaynin.
Ichapis perinatal kay allinyay sumaqta khawarispa kanka, ( pikunachus paqarikhuspa kananku)
Runap kaynin yachakhuspa, kawsaypi sumaq maychua kamachiq patanpi kanku. Ky qutu sumaq kawsayniyuq kanku.
