R.- Maranduguasu oregua jare tëta regua jaeko mbaraviki oyiapo katu jare oñemotimbo vaerä kereiko yaiko ñande rëtarupi, kereiko tekoreta yaroata tenonde jare kereipa mbaeyekou reta öi ñande rëtarupi jare ñande tëtaguasu boriviape.
R.- Marandu imae jaeko oime vaerä ñanoi mbovirako jare kerëipa yaiko tëtara reta ñande rëtaguasu boriviape, kuae mbaraviki jaeko oyiapo katu vaerä mbaraviki jare mbaeyekou reta ñande yaiporutavae jare yaipota rami.
R.- Arasa mokoi eta pañandepo chiupe jare mokoi eta juripe, irundi tëta guasupe oyiapokatu marandu Chile, Colombia, Guatemala jare Peupe; ërei chiu tëta guasureta opita oyapo katu vaerä kuae mokoi eta mokoipape jaretako Argentina, Brasil, Costa Rica, Ecuador, Mexico, Panama jare Republica Dominicana; ërei opita oyapo katu vaerä kuae mokoi eta mokoipa metei arasape. Ërei Argentina, Ecuador jare ñande rëtaguasu borivia opitako oyapo katu vaerä maranduguasu kuae arasa mokoi eta mokoipa mokoipe.
R.- Maranduguasu oyiapo katu vaerä öiko pañandepo arasañao jokoroi oyiapo ou ñande tëtaguasuretarupi.
Ñande rëtaguasu boriviape oyiapokatuko marandu oregua jare tëtatiregua pañandepo arasa oasayeve (1992, 2001, 2012). Jaeko kuae oechaka ñandeve kerëipa yaguata yaja tenondevae, ërei ñandepuereko yayapo pandepo arasa yave. Mae jaeko oechaka vaerä ñandeve kerëi yaikota mbaeyekou iyipiguive.
R.- Maranduguasu oyiapo katu vaerä oimeko yanoi mboapi ñemongueta: maradu oyiapotayave, marandu oyiapoyave jare maranduguasu oyiapoguire.
Marandu oyiapotayave, jaeko yeyapo o regua jare tëtareta regua, kuape yaikuaka mbovi tëtaretape oyiapota maranduvae, jaerako oimeta ñemombeu jare ïru mbaraviki reta oyiapo katu vaerä.
Maranduguasu oyiapoyave, iyokoka jaeko ñemombeuguasu. Mbaraviki oyiapo vaerä ñamboatiko tëtarareta oyapo katu vaerä marandu, opaeteiko oñemoikavi mbaraviki oyereraja vaerä tenonde jokogui ñamboe ipoki oparandu vaerä ñande kereimba reta.
Ikaviyeye öeta ñande mbaraviki marandureta mbaeti ñamboavai yave, ñande kereimba reta ipoki chupeyave, jare tëtarareta oikuama mbae marandu oyiapota yave, ikerëi reve kavi ñande mbori oyeapo vaerä marandu, jare opaetereve kavi ñanoi yande mbaraviki öe kavi vaerä.
Maranduguasu oyiapoguire oyererajatako tupapire reta jare oyiapotako yekuatia kuae kuatiarirupe (computadora) oñemoñesirö kavitako opaetei mbaraviki reta marandu oyiapovaere jokogui ñemombeu oyiapo kuae mbaraviki oyiapo vaere tupapirerupi jare opaetei ñeemombeukarupi.
Oñemoñesirö vaerä kuae mbaraviki regua oimeko ñanoi pandepo jare ova yasireta oyiapo katu vaerä. Ërei ñandepuerema ñamombeu ñande mbaraviki oñemombeu ova anira juri yasipe, yaikua vaerä mbovi kuñareta jare kuimbaereta yoguinoi ñande Municipio rupi, jokogui ñandepuerema ñemombeu oyiapo jupiguere.
R.- Ñande mborokuai guasu C.P.E. art. 298 mbapaka pañandepo ovape, jeiko ñandeve kuae maranduguasu jaeko ñande tëtaguasu iparaviki mbaetiyeko kiareta; jaerako imbaepuere jeseguaiño. Ïru mborokuai mbapaka 1405 jokopeko jei ñandeve kuae maranduguasu iyapoa INE jaeko oyapo vaerä kuae mbaraviki maranduguasu kuae ñande ivi guasupe.
Ïru ñande mburuvicha reta yoguinoivae departamental, municipal jaeko oporombori jare oyiapo kavi vaerä mbaraviki jaerä oiporu katako oreta oyiapo katu vaerä marandu jare ipokivae reta oyiapokatuarä.
R.-Oyiapo katu vaerä maranduguasu oimeko ñanoi mboapi ñemongueta:
- PRE CENSAL. – Maranduguasu oyiapotayave kuape yayapo oregua jare tëtaregua mbovi rako öivae.
- CENSAL.- Maranduguasu oyiapoyave, ara ovaeyave oyiapo katu vaerä marandu, metei ara karai rëtarupi jare mboapi ara ñande tëtaretarupi.
- POST CENSAL. – Maranduguasu oyiapoguire, oñemoñesirö kaviyave jare oñemombeu ñande maranduguasu yave.
R.- Mborokuai 1405, art. 7 kuae maranduguasu oyiapo vaerä ñande rëtaguasu boriviape jaeko kuae INE (instituto Nacional de Estadistica) jaeko mbaepuere guinoivae, jaeramoko ñande mborokuaiguasu C.P.E. art. 298 oime guinoi iyokoka, mbaetiyeko kiareta ipuereta oyapovae.
Jesäka opita vaerä kuae I.N.E. mbaetiko oyapo yemboyao ñane ivi regua, jaeñoko oechauka ñandeve mbovi tëtarareta yaiko jare tëta reta oimevae ñande rëtaguasupe, kuae jaeko oyiapo katu vaerä mbaraviki jare mbaeyekou reta ñande rëta rupi.
R.- Opaetei tëtaguasurupi oyiapo kuae marandu, mbaetiko mbaraviki oyemboi jaerako ipokivaereta yoguiraja tëta tëtarupi oparandu vaerä. Ñande tëtaguasu boriviape oyiapoko marandu guasu oime yembori yaiporu ramo oñemboevae retape aniramo kiareta ipiareve katu oporomboritavae jaeramoko yayapo katureta ipoki vaerä.
Ñande tëtaguasu boriviape jekuaeño yaiporu tupapire yamboguapi vaerä marandu yayapovae, ïru tëtaguasureta rupi mbaetima oiporu oimema ïru imbaeporureta, ërei ñande tëtaguasu boriviape marandu jupigue oyiapo jaeramoko ñande kereimba reta marandu oyapovae tuicha ñemboetea.
R.- Oimeko mokoi marandu guasu oyiapo vaerä jarembaerupi jare tekorupi (hecho y derecho).
Marandu jarembaerupi, jaeko ñamboguapi tëtara reta oputuu ñande rëtapevae jare yaiporu opaeteivae ñemuña retape oyiapo vaerä marandu jokoroi jaereta ndive yayapo katu vaerä mbaraviki. Maranduko oyiapo metei arape, ërei ñande rëta rupi mboapi arape.
Marandu oyiapo tekorupi, oñemboguapiko tëtara reta jëtapeiño ypeimo mbaeti oi jokope marandu oyiapo yave. Kuae oyiapokatu yasirupi jaerako oime ipokivae oyapo katu vaerä.
R.- Oñemboe yoguinoi vaereta ñande ñemboerendarupi omboapimatam iñemboevae reta jaereta oyapo marandu, oime juvicha reta jaeko oporomboevae reta ñemboerendapegua ërei öime ïru ipokivae jare oparavikivae, jare ipia katu reve oporomborivae.
R.- Jaeko yayapo katu vaerä marandu guasu mbovi tëtarayaipo jare tëtatireta oimevae, oimeko jetague oparavikivae reta kuae I.N.E. pe, oguatareta opaetei ñande ivi guasurupi oikuaka vaerä tëtareta, oreta jare jokope yoguirekovae.
Kuae oyiapo mbaetiko ñande ivi oyemboyao vaerä jokuaeko iparaviki kuae I.N.E.
Mae yeyapo o regua jare tëtati regua
- Ñamotende mbaraviki yaikua kavi vaerä kiarupi rupi oyiapota marandu guasuvae.
- Yaikua vaerä mbovirako oime tëta reta, oreta jare tëtara reta jokpe yoguirekovae, jokoroi oyiapo katu vaerä marandu jare ojo vaerä ipokivae reta oyapo katu mbaraviki.
- Oimetako oyiapo katu yupavo reta jokoroi oyiapo kavi vaerä maranduguasu.
- Oimetako yaikua mbovi tëtara jare tëtati reta oimevae, aguiye vaerä yaeya ikatupe.
- Te reta oimetako ñanoi yaikua vaerä kiarupi yajata yavaevae.
- Oimetako ñanoi mbovi ñemboerenda jare tekoroisapa oime ñande retarupi.
