Glosario del Censo

Jaeko mbaraviki oyiapokatu vaerä mbovi  oreta oime oyeporu, oyeporuä jare  tëtati reta ñande ivi guasupe, kuae jaeko oyiapokatu vaerä mbaraviki atiretarupi jokoröi oime maranduguasu oyiapo yave oime vaerä oyeparaviki ikavirupi.

Yaikuaukavae mbaraviki guasu oyiapo vaerä kuae yeyapo guasu o jare tëtaipo reta regua mabetiko oyemboyao vaerä ñande iviguasu jokuae iparavikiako kuae maranduyapoa INE.

Maranduguasu jaeko tuichague mbaraviki oyiapotavae, yaikua vaerä  kerëipa yaiko kuae ivi guasupe, ñanderekoretare, yande mbaeyekouretare, jokoroi oñemotimbo jare oyekuaka vaerä.

Ñande ivi guasupe jaeko oyiapokatu vaerä mbovi yaikovae, ñande rëtaguasu boriviape, jokoroiñovi mbovi yaiko departamental, provincia, municipal jare yemboyaorupi.

• Mbaepuere ñande mbaeiñovae, jaeko jokuae mborokuai, jare omoesakavae oyiapokatu yave mbaetiko ñamboasa kiape, jaeñoko imbaepuere guinoi ñande mburuvichaguasu reta rëtaguasu borivia pegua.
• Mbaepuere oyiapo katuvae, jaeko ñande mburuvichaguasu oime guinoi mbaepuere oyiapokatu vaerä mborokuai jare omoesakavae, kuae ipuereko omboasa jare omee kia guiroata vaerä jareo yapo katu vaerä.

Ñande mborokuai guasupe C.P.E. art. 298 pe yemboyao metei mbapaka pañandepo ovape, jokope jei ñandeve ñande rëta guasu imbaepuerevae jaeko maranduguasu oyapoavae INE. Jokoroiñovi ñande mborokuaiguasupe art. 300 yemboyao metei mbapaka pañandepo meteipe jokope oime oñemoesaka mbaepuere reta guinoivae ñande mburuvicha reta departamentalpegua oyapo katu vaerä mbovi yaikovae. Jokoroiñovi mborokuaiguasupe art.302 yemboyao mokoiä mbapaka chaupe jei ñande mburuvichaguasu municipal ipuerevi oikuauka mbovi yaikovae.

Yemboyao tëtara reta pañandepo pandepo arasa guinoivaepe jare tenondegua oime imevae jare jembirekovae.

Yemboyao tëtatireta yaikua vaerä mbovi yaikovae tëtara retavae.

Yemboyao oyiapo katu vaerä mbovira yaiko ñanderorupi.

Yaikuaka vaerä mbovira oime yoguireko karai rëtarupi.

Ñemae mboapiarupi yaikua vaerä ñanderoregua: ivi kotigua, mbitepegua jare ivaterupi oivae. Kuae mboapireve ñemoñesirö jaeko tëta ikavigue guinoivae, ovambi, jokuaepeko yae (Calidad de Construcción), ikavi yaiko vaerä japipe chupeko yae (calidad de habitabilidad) ïrurupi ñande mbaeyekou reta oime ñanoivae (calidad de servicios básicos).

Jaeko ñemojaanga oyiapovae ivi jare yemboyao ati regua.

Jupivae oyiapo vaerä mbovieteiko yaikovae jare Kuri oimeta yaikotavae.

Jupivae oyiapo vaerä mbovieteiko yaikovae jare Kuri oimeta yaikotavae.

Yaikuaka vaerä mbovieteiko yaikovae jaeko mbaravikiguasu oechaukavae, kuae ñande yekuatiape plan nacionalpe jare kuae ñamboguapiape Sistema Estadístico Nacionalpe, kuae mbaraviki jaeko ikaviyae yaiporu vaerä ñanderëtaguasu jare ñande iviguasurupi, kuae jaeko oyiapokatu vaerä ñande rëtaguasu jare kerëi yaiko korepotiregua, iviregua, ñanderekoregua jare ñande kaaporeta regua.

Mbovi arasa yaikovae, kiapa jae tekove yareko jare kiapepa ñanderekove iyapi añaverupi yaikua vaerä ñande rekoveregua.

Mbovi arasa oimeta oiko michiaerai reta oaramuegue, yaikua vaerä manoregua.

Yokoka kaaporetaregua jaeko ñanoi isirika iäka iviti iupa jare oime jetague ñande ivipevae.

Jaeko tëtara reta anirako ñande ñemuñareta yaiko metei tëtape yañombori  opaetereve yakaru vaerä meteiramiño. Kuae jaeko ñemuñareta yaiko metei okape jare ñanderopevae, opaete mbaeyekou ñanoivae jaeko opaetepegua yakaru vaerä jare yaputuu kavi vaerä. 

Yemboyaoreta ñandero regua ërei mbaeti guinoi okavivae, mbaeyekoureta iregua jare opaetei mbaereta oata oyiapo katu vaerä, jokoroiñovi oyiapokatu vaerä mïrata ñemboepe, tekoroisape jokuaerä oimeta mborokuai raipe oyiapo katu.

Ñanderu anirako ñande si guiroata kavi vaerä ñande ñemuña reta ipuereko jaereta anirako oime ïrureta oyangarekovae ñanderoka jare ñanderorevae.

Mbovirako oime ñanoi mbaeyekouretavae,  paravete yaikovae jare mbaeti iparavetevae.

Yayapo katu ñeembiaka oime vaerä mbaeyekou reta o regua, i regua jare ïrureta mbaeyekou reta ikavi yaikovae, ñanoi vaerä mïrata ñemboepe tekoroisape jaerä oimetako oyiapo katu mborokuairai.

Tëtara reta oime tëta ikavigue guinoivae mborokuai jeirami, oime mbaeyekou reta guinoi ikavi oiko vaerä, jaeramiñovi oime guinoi arakua ikaviguevae, jare oiko ñande rëtara tekoroisa oime vaerä tekovekatu.

Tekoroisa ñande rëta rupi kereipa oiko jare oyiapokatuvae tekoroisa jendareta kuae primer nivel, segundo jare tercer nivel yae chupevae.

Mbovirako yaiko tëtarareta jare  ñemuñareta metei ope jare okape.

Tëtarareta pañandepo chau arasa guinoivae jare ïru reta tenondeguaete, oipitireta oñemoboevae primaria, secundaria, superior anira mbaeti reta oñemboevae.

Tëtarareta ovapa arasa guinoivae anirako tenondeguaete kuae karai ñeepe yae tercera edad guinoivae reta.

1. Tëtara reta yugueruvae jaeramo yoguinoi metei arasavaepe.
2. Tëtarareta yugueruma yoguireko tëtaguasupe yepeimono oaretatëi ïru tëtaguasupe.

1. Tëtarareta oguataretavae oeka kiape yoguireko kavi vaerä.
2. Tëtarareta oeyama jëtavae mbaetima oiko jëtapeiño

Tëtara reta oparaviki opaaravae, marandu oyiapotayave oparaviki metei arajaiyipe. Jaenungavi tëtara reta mbaeti oparaviki yoguinoivae, oime amogüereta oputuu anirako oiporureta iyeupe aguiyearä oparaviki, jaeraviko jae mbaraviki regua.  

Tëtara reta mbaeti mbaeyekou oipiti jetarupivae, mbaeti ikavi yoguirekoreta, mbaeti jëta reta ikaviete, i oata jare ïru rupi mbotami oata chupereta, jaeramiñovi mbaeti ñemboe renda jare tekoroisa jetarupi oyapokatureta.

Ivi yarekovae, mborirako ñanoi ñande rëtarupivae ñande mbaeiñopa anirako opaete tëtarareta imbae jokuaeko yaikuakata.

Oime ïru tëtarupi yaikua ivi imbaeiñovae, karai ñeepe yae chupe “lote”, kuaepe jaereta oyapokatu jëta reta, mbaeti guinoi tëtayave oyeporu mbaeko.

Metei arasape mbovi tëtarareta omanovae ñemojaajnga metei eta tëtaragui.

Metei arasape mbovi michiaereta oaramogue oiko tekove katu guinoireta.

Mbovi tëtarareta pañandepo pandepo arasa guinoivae reta oikatu omaemongueta jare ombaekuatia.

Tëtara reta pañandepo pandepo arasa guinoivae anirako tenondegua reta mbaeti oikatu omaemongueta jare ombaekuatiavae.

Michiaëreta ova arasa jare tairusuvaereta guinoi  pañandepo chau arasavaereta oyemboguapi jeereta oñemboevaerä ñemboerendarupi.

Mbovirako omano michiaëreta metei arasa guinoivae, kuae oasayave metei arasape jare metei etape, jaeko oechaka ñandeve tekoroisaregua jare temimbota anirako korepoti yarekovae tëtara rami yaikovae.

Kuae oechauka ñandeve kereiko oyapo katu jare oñangareko michaëretare oaramotavae jare oaguiremavae.

Kuaepeko opaete tëtarareta yaikovae mbaeti mbaeyekou oata ñandevevae jaeramo mbaeti yaiko paravetepe.